Tiền căn báo hậu

LƯU NHƠN NGHĨA

* Viết tặng hai bác Trần Viết Chương (Muehlheim / Main) để đền ơn tri ngộ.

* Tặng vợ chồng Nguyễn Long (Brisbane) ơn khuyến khích.

* Tặng Trương Văn Tấn (Scheidegg).

          Xóm lò heo bắt đầu sinh hoạt từ ba giờ sáng, chưa hết giờ giới nghiêm. Dãy nhà từ ngã tư đường đi Long Xuyên thẳng xuống Chùa Dưới, sau lưng nhà ông quận Sóc. Dãy nhà gỗ lợp lá khang trang là xóm mổ heo hàng ngày cung cấp cho thớt thịt ngoài chợ.

          Vô tình hay hữu ý, xóm tọa lạc ở một góc quận, gần như biệt lập bởi mấy con đường, cách một khu đất vườn hoang, tường đá dầy loang lở rêu xanh phủ, vết tích của nhà quyền quí thuở trước.

Cả xóm làm nghề cạo heo. Chủ nhân lò heo hầu hết gốc Tàu. Có người làm ăn phát đạt, cất nhà lầu đúc, suy sụp thì ở nhà lá. Ít ai dời nhà đi xóm khác trừ khi họ đổi nghề.

          Chú Xua và người nhà vô chuồng bắt heo từ khuya, mỗi ngày cạo hai con heo chừng năm mươi ký.

Ðêm trước, trước khi đi ngủ, chú đã chuẩn bị xong xuôi. Sau nửa đêm, chú dậy nấu sẵn hai chảo đụn nước sôi, pha sẵn hai diệm nước muối đúng lượng (khi huyết đặc sẽ mềm và xốp, mặn vừa phải để cắt bán ngay).

Ðồ nghề là những con dao thép rèn bằng nhíp xe, dao yếm để cắt thịt ba rọi, mỡ, dao măng tô chặt xương cứng, quan trọng nhứt là dao thọc huyết. Nghề nghiệp và đồ nghề mấy đời cha truyền con nối để lại. La liệt chung quanh là những thùng gỗ dầy lớn niền bằng sắt để đựng lòng heo, thịt vụn, mỡ heo hay những thứ tạp nhạp.

Heo bị trói bốn chân được nằm ngửa trên mặt bàn xi măng thấp, miệng kêu en ét chói tai. Người phụ nắm hai tai heo cứng, đè đầu qua một bên. Chú Xua cầm cây dao bề ngang chừng bốn phân, dài độ năm tấc tây, dao nhọn bén ngót màu đen mướt. Chú nhanh nhẹn thọc một dao lút cán vô cổ heo, dao đi ngọt xớt nghe một tiếng xoạt. Heo bị thọc huyết kêu en ét, ột ạt, tiếng đứt đoạn; huyết đỏ sậm vọt ra như suối, phun từng bụm vô thùng nước muối đặt bên dưới, theo mỗi hơi thở. Chú cầm dao đều tay quậy diệm máu cho đặc, máu nổi bọt đỏ ngầu trong diệm.

          Xong đâu đấy, chú dời thùng huyết đi, lấy cái gáo cán tre múc nước sôi tưới từng chỗ trên mình heo, rồi bắt đầu dùng dao ngắn, cầm sống dao cạo sồn sột, lông heo dính theo lớp da đen ngoài rớt từng mảng xuống đất. Cạo cả giờ mới trắng được con heo, khó nhứt là cạo cái thủ, mặt heo lồi lỏm, và kẻ của hai lổ tai heo.

          Xong phần cạo, chú lấy chổi ráng quét lông vô góc nhà, sắp mấy thùng gỗ dọc theo bàn mỗ cho đúng chỗ. chú lật ngửa heo, dùng cây dao mổ rọc thẳng một đường từ ức xuống, bụng heo mở toát bày buồng phổi lòng đỏ bầy nhầy. Khéo léo như một bác sĩ giải phẫu, đúng ra chú còn khéo hơn bác sĩ. Tay phải cầm dao ngắn mỏng, dài độ hơn một gang tay, cắt, xén, vuốt, thẻo mỡ, thịt, lòng heo. Tay trái chú cầm những món cắt ra ném vô thùng gỗ, thứ nào thùng nấy, mỡ sa, mỡ thịt, ruột non ruột già ... để riêng, mỗi món có người đặt mua, có thể cân bán ngay tại lò, trước khi dọn ra thớt thịt. Thịt ba rọi, thịt nạc, xương nấu nước lèo để sẵn trong thùng cho người đặt tới cân.

          Cùng loại thịt đồng giá, nhưng thịt ngon dành cho bạn hàng trả tiền mặt, thịt hơi vụn mỡ,nặng xương giao cho người mua chịu trả lâu. Chú Xua quen tay, liếc dao ken két nghe ê răng rợn người trước khi cắt hay thẻo thịt. Cắt một lác, đặt lên cân là đúng trântheo ý, khỏi cắt thêm bớt cho thịt vụn.

          Sau cùng, chú Xua dùng dao lớn chặt heo ra nhiều phần sắp lên xe cho vợ đẩy ra thớt thịt, rồi bắt đầu mổ con heo thứ nhì.

Ngày thường, mỗi tiệm hủ tiếu cà phê cân chừng trên dưới mười ký thịt nạc và ba rọi, mua mão một thùng xương heo nấu nước lèo, năm sáu ký thịt mỡ vụn để làm nhưn bánh bao hay xiếu mại, mấy bà bán bánh hỏi chỉ cân vài ký thịt bụng rẻ tiền. Xương heo lò chú Xua rẻ nhứt vì tài khéo léo lạn không còn miếng thịt của chú.

          Nhà lồng chợ có khoảng sáu thớt thịt; mỗi thớt bán chừng hai con, lỡ ế phải đem về muối, mỡ dư thì đem thắng bán lẻ, da thì bán cho người mua đem phồng mỡ. Lâu lâu cũng có người nhứt là ông Bảy Sên thầy cúng, đặt mua ‘thào búi’, chú Xua cẩn thận cắt cái đầu heo, bốn móng heo, cái bong bóng heo, một miếng huyết, cái đuôi heo. Các bộ phận đặt đúng vị trí trên mâm giống như con heo trắng nguyên. Bộ ‘thào búi’ (thủ vĩ) dùng để cúng trả lễ thay cho con heo trắng. Ông thần bị gạt, tưởng mình được hưởng trọn con heo, lại vừa cho túi tiền người cúng trả lễ.

          Dân sống trong dãy nhà đối diện với xóm lò heo đã quen thuộc với sinh hoạt và âm thanh bắt đầu từ sau nửa đêm, không tỏ ra khó chịu khi nghe tiếng heo giẫy đành đạch và tiếng lục đục lụi đụi trong các lò heo, hơn nữa phần nhiều việc làm ăn của họ cũng dính dáng phần nào với lò heo, nên họ yên chí ngủ say.

          Sinh hoạt xóm bắt đầu thức giấc rộn rịp khi các chủ thớt thịt tới cân thịt, bà bán cháo lòng tới chia huyết v.v... Tiếng trả giá, lời qua tiếng lại, cãi cọ không sót một ngày. Tiếng lào xào ‘mỡ sa mỡ thịt? Giò trước giò sau?’ Khi âm thanh xô bồ độ nửa tiếng loãng dần, người ta nghe giọng nói ôn tồn hòa nhã của chú Tám Giò khi chú ghé các lò heo lựa lòng về khìa bán. Nhà chú Tám Giò cũng ở xóm Lò heo, mỗi sáng sớm chú đi rảo qua các lò heo lựa chọn thứ ngon nhứt, ‘vài ký phèo, bao tử, gan, lỗ tai heo, đùi heo trước, móng heo ...’ Chủ lò biết điều đó, vì quyền lợi hổ tương, chú Tám Giò mua trước, bán hết mới trả sau, ‘mượn đầu heo nấu cháo’, khi bán ế ẩm phải hẹn lại trả sau, lôi thôi khó nhớ lắm. thêm cái nạn nợ chồng nợ, nếu chủ lò không bán lòng, chú Tám lấy gì bán để trả nợ cũ?

          Chú Tám Giò lựa lòng kỹ lắm, vì nhà ở gần lò heo, chú biết ngày nào chủ lò cạo heo đau, heo bỏ ăn, heo gạo, heo nái ... để tránh.

          Ðống tim heo phèo phổi bầy nhầy trong các thùng gỗ lớn. Chú Tám dùng đôi mắt nhà nghề, bàn tay kinh nghiệm lựa khúc phèo ngon nhứt, khúc ruột dòn, cái bao tử nào dầy, lá gan phải còn nguyên để đủ bán buổi chiều, không dư không thiếu.

          Chủ lò biết ý người mua, muốn gạt cũng không được. Chú Tám ưu tiên chọn trước, dư mới giao cho thớt thịt ngoài chợ.

          Bước vô lò, không cần chào hỏi lôi thôi lằng nhằng cho hao hơi tổn tiếng. Chú Tám bắt đầu như thường lệ.

          ‘Ðồ lòng bây giờ ít ai chịu ăn, khó bán. Chú để nới nới cho tôi kiếm lời chút đỉnh nuôi con ....’

          Chú Xua vui vẻ cười cầu tài:

                   - Hà, cái lầy bán dẻ dồi! Mãy cái đùi heo lần trước Nị trả chưa đủ, Ngộ vô Sóc bắt heo hổng trả tiền sao?

          Chú Tám cũng có chuyện để nói:

                   - Nghe nói bây giờ đánh lung tung, giá heo rẻ mạt, chú bắt năm sáu con còn nuôi trong chuồng, nói ai mà tin được ...

          Lời qua tiếng lại, mắt chú Tám cứ chăm chăm nhìn cái cân xách tay, ngón tay chú Xua đẩy trái cân nhích nhích trên đòn cây cân, mỗi nấc là một trăm cà ram. Chú Tám cao giọng, ‘vô ra một nấc, lợi hại lắm à!’

                   - Hà! Ngộ cân non cân già cho Nị làm gì, buôn bán sinh lợi, giàu nghèo do cái ông trời định. Coi nè, cân giát rồi nghe cha nội.

                   - Giát chút đỉnh mà, thêm khúc ruột vụn đó đi, bửa nào cũng lấy lòng mà, chú không thêm chút nào hết.

                   - Hà, mấy năm dồi, Ngộ ăn cháo, Nị có cơm ăn.

          Ðống lòng heo được bỏ chung trong thùng nhựa xách tay. Chú Tám bước qua nhìn cái đầu heo mới cạo, tay lật đầu heo coi cho kỹ, thịt dầy, lưỡi còn nguyên.

          Chú Xua lên tiếng trước:

                   - Lấy cái đầu heo đi, thịt không đó, xăng dịch thằng con ngộ nó ngủ gục cắt gần tới cổ. Coi cái nọng heo nè, mấy đứa uống rượu ưa lắm. Bán cho người khác tám chục, bán cho nị bà con lối xóm mở hàng, bán bửa nay còn bán ngày mai.

          Chú Tám nài nỉ:

                   - Năm chục được rồi, bửa nay mưa là mồ tổ tui ăn hổng hết.

          Giọng nói chú Xua không giận hờn quạu quọ, miễn kiếm thêm đồng nào hay đồng nấy. Tám Giò cũng năn nỉ đồng nào được đồng nấy.

                   - Thôi, năm lăm đó. Tôi lấy cho rồi, cải vã với chú mệt quá.

                   - Hà, cái lầy nị nhiều chuyện quá, sáng sớm mở hàng, sáu lăm dẻ dồi, lấy đi mở hàng, ngộ còn đẩy thịt ra chợ.

          Miệng nói, tay Chú Xua đặt đầu heo vào thùng. Chú Tám vừa quay đi, Chú Xua vói theo dặn:

                   - Trước sau là bốn trăm sáu, chiều nay bán đắt, nị qua trả mớ nhấm để mai ngộ vô Sóc bắt heo. Nị ăn cơm mà bắt ngộ ăn cháo hoài vậy.

          Nghề cạo heo cũng thăng trầm chung với giới liên hệ như Chú Tám, tiệm nước, giới bán bánh tằm, bánh hỏi, cháo lòng ... Lâu lâu có đám cưới, cạo thêm con heo nhỏ, hoặc quay kiếm lời thêm đắp đổi lúc ế ẩm, ối đọng.

          Nợ nần trong cùng giới làm sao tránh được, thịt làm sao để lâu, để dành ngày sau bán? Dư phải nài ép bán rẻ thúi cho hết, để càng lổ. Nhiều bạn hàng trả nợ không nổi, chửi lộn trừ, rồi lại tiếp tục mua bán, nợ khác tính sau.

          Heo vừa cạo xong, giao cho vợ bán ngoài chợ, Chú Xua lui cui quét dọn rửa ráy bàn xi măng, chảo, dao kéo cho sạch. Dù rửa bằng xà bông, bàn chải chà mạnh tay, dội nước trôi hết máu và mỡ, mùi tanh hôi vẫn còn lẩn quẩn, ai đi ngang cũng ngửi và cảm thấy mùi của tử khí, của xác chết đọng trong không khí trong lò heo

                                                                             ***

          Chú Tám xách mấy chùm gà vừa làm xong đi giao cho người đặt làm rồi trở về nhà. Vợ chú đã quẩy gánh ra chợ bán hàng sáo.

          Chú Tám bắt đầu công việc chánh hàng ngày. Nhà chú chỉ có một gian, cùng dãy với mấy cái lò heo hàng xóm. Bếp xây bằng gạch, trên để hai cái chảo đụn, bên cạnh là mấy bao trấu và củi để đốt lò. Ðồ nghề như dao, kéo bén nhọn giắt trên vách lá. Một cái kệ chất nhiều keo hủ đựng gia vị đủ loại. Vách lá bám khói đen xám , thoang thoảng mùi thịt ướp, mùi gia vị hành tỏi và mùi ngũ vị hương.

Chú Tám lúi húi đốt lò, đổ trấu cho lửa cháy lên ngọn để nấu nước sôi trong chảo đụn. Chú đổ mớ lòng heo trên bàn, bàn là một cái thớt dầy, gỗ cây me, rồi bắt đầu nhúng đùi heo vào chảo nước sôi, cạo cho thật sạch nhớt và lông, thỉnh thoảng chú dùng nhíp nhổ những sợi lông cứng.

          Chú lộn ngược bao tử heo trong ra ngoài, rửa cạo qua loa, cắt bỏ những miếng mỡ thừa. Chảo đã nóng, chú hốt muối bọt rải đều trên chảo, để bao tử vô chảo lăn qua lăn lại cho muối hút hết chất nhớt. Sau đó lại mang ra chà với muối, rửa lại bằng nước lạnh, rồi treo trên móc. Ðống tai heo phải cạo cho sạch chất bợn đóng đen, phải quen tay lắm, cạo nhẹ không ra hết chất bợn, cạo mạnh rách da lùi xùi khó coi. Rồi đến đống ruột non, phèo. Hai ngón tay chú nhẹ nhàng vuốt sạch chất bợn trong ruột, cạo cho sạch nhớt, vừa nhẹ vừa đều tay để khúc ruột kéo ra dài cả thước, để thun lại còn nguyên như còn nằm trong bụng heo, như vậy khi treo bán trông hấp dẫn, ngon lành. Chừng vài tiếng đồng hồ mới xong việc đầu tiên. Chảo nước xâm xấp đã sủi bọt sôi, chú bỏ mấy cái giò heo trụng cho săn thịt, phải đứng tại chảo, trở liền tay, không cho thịt quá chín, thịt bệu hết dòn, xương vẫn còn đỏ máu bên trong. Chú vớt đùi heo móc treo lên cho ráo nước, rồi tiếp tục tới các món lòng khác, mỗi loại trụng nước sôi lâu mau tùy, chỉ có chú biết.

          Xong xuôi đâu đó, chú tát chảo cho sạch nước dơ, xúc đường rải vô chảo, đổ nước thắng đường tới khi đường có chỉ. Hai cái chảo, tay mặt một chảo, tay trái một chảo, hai tay chú cầm hai cây tiểu lư đẩy tới lui nhẹ nhàng. Chú đổ nước vô hai cái chảo, liếc nhìn ra cửa, chú không muốn ai quan sát khi chú làm việc, nhứt là lúc nếm gia vị. Chú bắt đầu xử dụng những hủ nhỏ đựng gia vị ướp trên kệ, tất cả được giữ kín, không cho tên hay nhãn dán trên hủ. Chú muốn thứ nào, thò tay lấy đúng thứ đó, không sai chạy hay phải ngửi lại. Chú hốt một nắm tỏi, dùng bề bản dao yếm đập xạch một cái, hốt lên thổi bay vỏ tỏi, đặt trên thớt. Hành tây thì chú cắt hai đầu, xẻ hai, lột vỏ gọn hơ, cắt xồn xột, trộn chung hành với tỏi, tay trái kềm đầu dao, tay phải cầm cán dao, giở lên ấn xuống vòng thớt, hốt hai bụm, mỗi bụm liệng vô mỗi chảo, xèo một tiếng, mùi thơm lừng bay lên trong bếp. Chú nghiêng đầu xuống nhìn hai bếp lửa dưới chảo, thêm bớt củi tùy lúc.

          Sau cùng, chú vói tay lấy từng hủ gia vị đặc biệt trên kệ, nghiêng hủ gia vị, đổ hoặc rải đều đúng phân lượng chính xác mà không cần cân đo mất thì giờ. Chú biết hủ nào là tiêu, đường, bột ngọt, hàn the, phèn chua, ngũ vị hương, tài hồi, hay một loại gia vị đặc biệt chỉ có chú biết, khó ai ăn cắp nghề. Chú giữ kỹ bí mật để làm cần câu cơm.

          Chú cúi xuống kiểm soát lửa, bớt củi, cời than chung quanh chảo cho lửa hạ, cháy riu riu, chú gật đầu vừa ý, lấy muỗng múc chút nước trong chảo nếm lần cuối cùng rồi mới thả mấy cái đùi heo vào, đùi heo và lòng đã được ướp sẵn vài giờ nên đã thấm. Mỗi thứ phải khìa riêng, ruột không thể khìa chung với bao tử hay gan hoặc giò, vì thời gian khìa lâu mau tùy món.

          Chú Tám không dư khoảng thời gian nào suốt khi làm việc, khi chờ đùi heo chín, chú lo làm keo tương ớt, nước mắm chanh, dưa đu đủ, dưa leo chua, đang lúi húi làm, chú ngừng lại, lo trở mấy cái đùi heo hay lòng heo mà không cần đồng hồ reo nhắc nhở, rồi lại tiếp tục trộn đồ chua. Vừa xong vài công việc vụn vặt, giò heo đã chín, chú móc lên sào cho ráo, lại nêm chảo khác để làm tới mấy món lòng.

          Nếu ai có thân lắm, vui miệng hỏi, ‘Chú Tám à, làm ơn dạy cho tôi cách ram thịt, khìa giò heo và ruột heo cho dòn, gan cho bùi, cách nào phá lấu bao tử dòn và ngon như của chú.’

          Chú Tám trả lời lúng túng, ai hiểu lầm tưởng chú hiểm, dấu nghề, điều này chỉ đúng phần nào thôi. Chú khìa lòng theo thói quen, động tác, thời gian phối hợp chính xác tỉ mỉ, mà chính chú cũng không ý thức được chú đang làm gì, dù là vài động tác có vẻ dư thừa như lúc nào đó, chú giở vung ra rảy cho ráo mồ hôi đọng trên nắp vung, cầm hai cái quai chảo lắc vài vòng gọn hơ. Chính chú không đủ kiên nhẫn nhắc từng ly từng tý cho vợ chú, thì còn dạy được ai. ‘Nghề dạy nghề’, chú thường nói. Vài tiệm cơm làm không kịp cũng hay chia vài đùi heo khìa của chú khi họ gặp khách đông bất ngờ.

          Cái tên Tám Giò, chữ giò có nghĩa là giò heo chớ đâu phải tên chú, vì chú thứ tám nên bà con gọi luôn tên nghề nghiệp.

          Ðám cưới quê hay các gia đình nghèo mượn chú làm tổng khậu, chỉ cần mổ con heo, giao tất cả cho chú, chú sẽ đặt đủ thực đơn, từ món nhậu như lòng khìa, dưa đầu heo chấm mắm nêm, món canh như bao tử phá lấu tiêu, món ăn no như thịt kho nước dừa, ruột heo xào khóm ... vừa rẻ vừa ngon, không cần vi cá, nấm đông cô, bào ngư mắc tiền, tiếng là sang, chưa chắc thích hợp với khẩu vị thực khách và túi tiền giới nghèo.

                                                                             ***

          Khoảng sau năm giờ chiều, khu chợ trống, những gánh chè cháo kéo ra ngồi dọc theo ngã tư chợ, để phục vụ khách ăn dậm thêm sau buổi cơm chiều. Thanh niên, xồn xồn từ các xóm dập dìu kéo ra, chỗ này uống cà phê, ngồi tán gẩu cho qua giờ.

Chú Tám sửa soạn xong nồi cháo trắng,đặt hỏa lò than trong xe đẩy. Xe có giá thấp treo lòng heo lủng lẳng, thứ tự, màu lòng thấy thèm. Chú mặc áo kaki vàng cũ bạc màu, lành lặn sạch sẽ, thong thả đẩy xe ra ngã tư đậu bên cạnh xe nước đá của Chệt Xái, tại đó có sẵn ba bốn cái bàn và nhiều ghế xếp.

          Hai người biết nhau, gặp nhau thường ngày, gặp nhau hề hà, gặp thì vui vui, xa thì nhớ. Ðồng cảnh ngộ nghèo, không cần cạnh tranh nhau, nương nhờ nhau để sống, cả hai rất thoải mái đậu xe song song với nhau, vả lại, cả hai đứng tuổi biết điều, tương quan quyền lợi thật hoàn hão. Uống la ve phải cần món bổi nhậu, món nhậu ngon không thể thiếu la ve, ăn một miếng bao tử khìa của Chú Tám, muốn ăn thêm miếng nữa, phải kêu thêm chai la ve kế tiếp.

          Chú sắp một dĩa thịt đùi heo khìa thái mỏng đặt trên dĩa, góc dĩa là miếng tương ớt đỏ ao, một nhúm ngò, rau sống, dưa chua tùy món. Mùi thơm ngũ vị hương quyện với hành, tương, ớt; cái bùi bùi của lát gan heo, cái dòn nhai sướng răng của bao tử heo và phèo, cái vừa dòn vừa béo của đùi heo. Gắp một đủa nhai xong, vị thơm còn trên đầu khứu giác và vị giác, hơi cay còn tê tê trên lưỡi và nồng trong cổ, tớp một ngụm la ve mát từ miệng xuống thực quản, vừa nhìn hai bàn tay xinh xắn trắng muốt của cô bán xưng xa hột lựu đang múc chè vô ly cho khách, thực khách khoái chí đùa vài câu, cười hăng hắc, Chú Tám và Chệt Xái vui lây. Nhậu lưng lửng, thấy đói đói, cần dằn cho chắc bụng, Chú Tám múc ra tô cháo trắng nóng, chặt hai hột vịt muối đặt trên dĩa bưng cho khách, húp xong cháo, dẻ miếng trứng bùi bùi mặn mặn là giả rượu ngay. Nhắm mắt lại, còn nghe âm thanh dễ nghe của dao xắt lòng trên thớt me, cạo sột một cái, úp dao lên dĩa, một dĩa lòng thứ tự với dưa chua, tiếng đập nước đá chan chát, rồi tiếng nổ bốp của chai la ve khui. Ngã tư này thiếu Chú Tám và Chệt Xái thì hết ai muốn ghé.

          Nghề bán lòng heo và la ve nước ngọt là làm dâu trăm họ, tùy đủ điều kiện thời tiết và an ninh.

          Ðêm nào chưa bán được lại có tin mấy chả về, vài tiếng súng lạch tạch, tiếng pháo kích thụt đi ình ình đau tim, giới nghiêm sớm, Chú Tám và Chệt Xái dọn dẹp nhanh, cùng nhau lủi thủi đẩy xe về, mặt buồn thiu, thân mình hai người gầy đi như chiếc bóng cô đơn trên lộ đá xanh. Chú Tám lo lòng để lâu hư nếu không bán rẻ hoặc ăn cho hết, Chệt Xái buồn vì cây nước đá ủ trấu mỗi ngày hao đi gần hết một phần ba. Hai chiếc xe đẩy lạch cạch bên nhau, cả hai nhìn nhau lắc đầu. Chưa kể tới mùa mưa, chiều nào mưa đổ tầm tã, cả hai ngồi nhà bó gối buồn tênh, nhìn mưa nhìn trời, nghe gió. Có hôm càng tệ, vừa đẩy xe ra, trời đang trong, gió bất ngờ mang mưa tới, hoặc đương bán, quận bị pháo kích, mạnh ai nấy bỏ chạy, bỏ mặc đồ đạc ra sao thì ra. Bầy chó hoang được một bữa ăn thịnh soạn, giành giựt sủa cắn nhau. Bán ế ẩm lỗ lã, đồ ăn làm sao để lâu được, chú nài nỉ bán tháo, nợ lò heo chồng thêm, chủ lò heo nợ chủ heo ...

          Vòng lẩn quẩn chấm dứt nếu có một người phủi tay nằm xuống. Vợ con họ nheo nhóc, không lẽ cắt thịt họ trừ? Nói không phải khoe, dân xóm lò heo gấu ó, ẩu đả nhau, vì quyền lợi tiền bạc không trật ngày, như tiếng heo en ét khi bị thọc huyết, nhưng khi ai gặp nguy nàn, nhân tình người ta lại hiện lên, tiếp tục qua lại giúp đỡ nhau khi tối lửa tắt đèn.

          Nói cho cùng, Chú Tám cũng chưa quịt nợ ai bao giờ, vừa đủ hai buổi cơm dưa, mắm, qua ngày. Chú Tám không ghiền số đuôi, không uống giọt rượu, đòi hỏi gì hơn nữa. Gặp hôm Tết, hội hè, có gánh hát ghé, bán khá hơn gấp mấy lần, bù lại những chiều mưa hay pháo kích, ‘trời sinh voi sinh cỏ’.

          Hôm nào xóm ngã tư vắng Chú Tám, xe nước đá cũng bị ảnh hưởng nặng nề thấy rõ. Ngược lại, hôm nào Chệt Xái bịnh, Chú Tám cũng bị tình trạng tương tự, chỉ có vài người qua, mua một miếng bao tử khìa, lấy cây tăm ghim, vừa đi vừa ăn cho vui miệng.

          Năm qua tháng lại, ai cũng già còm đi mà không hay. Chú Tám độ trên năm mươi rồi, người thấp, chắc nịch, nước da màu sậm giống màu bao tử khìa, một sự trùng hợp hay hay. Ai đứng gần Chú Tám gặp hôm trời nắng, mồ hôi chú toát ra mùi hăng hăng, mùi của ngũ vị hương, của gia vị ướp thịt thấm vào làn da thớ thịt và hơi thở chú. Cả người chú là cây thịt khìa bị cháy khét vì quá lửa. Ðó là nhận xét của Chú Xua cạo heo.

          Chú Tám cũng vui miệng đùa ông bạn già, ‘Chú Xua à, mỡ heo nó rút vô da chú, đứng ngoài nắng cho chảy ra được chảo mỡ à!’

                                                                             ***

          Chú Xua đau rề rề cả tháng rồi, mặt chú xám như màu gan heo luộc. Chú nằm chịu trận, uống thuốc cầm hơi, trên chiếc chiếu trơn nhớt như thoa mỡ, những ngày cuối sống không vui, chết không sướng. Chú lăn lộn vẫy vùng, người nhà phải dùng sức kềm lại. Trong cổ họng chú bị đờm chận, phát ra âm thanh ồn ột đứt quảng, hai tay cào cấu bụng, ú ớ:

                   - Kéo, kéo phèo ngon, phèo ngon.

          Nghe người ta kể lại, cách đó vài tuần, Chú Xua vẫn còn mạnh khỏe, vào Sóc bắt con heo nái và hai con heo con vừa bỏ sữa, gặp lúc chiến tranh, giá heo rẻ mạt. Ổ heo mang về nuôi chưa được tháng thì đúng lúc nhà thuốc bắc Thiên Bảo Ðường đặt chú làm hai con heo sữa quay, đãi đám cưới con gái. Làm xong hai con heo sữa thì heo nái biếng ăn. Thứ heo bỏ ăn mau xuống cân lắm, để trễ ngày nào bất lợi ngày đó, chưa kể trường hợp heo chết bất ngờ phải khai báo tốn tiền lôi thôi. Chú đành bắt heo ra cạo.

          Lúc mổ bụng, mỡ heo tuôn ra một thùng lớn, màu hơi khác, mùi tanh tanh. Thịt heo cũng ngã màu không đỏ tươi như heo tốt. Lúc cắt lòng, chú kéo ra được một bọc hàm nàm (thai heo chưa đẻ, mới tượng hình).

                   - Ừ ự! Heo có chửa, hèn chi nó biếng ăn.

          Chú được bọc hàm nàm, đếm được chừng sáu con heo nằm co quắp trong bọc, khoảng bằng con chuột xạ.

          Ðang lúc sức khỏe kém, lại gặp món đại bổ, chú mừng húm:

                   - Hàm nàm hầm thuốc bắc, đại bổ, đại bổ!

          Làm xong con heo nái, đêm đó Chú Xua tự nhiên đổi tính bất ngờ. Nhằm ngày rằm, theo kinh nghiệm, lượng thịt sẽ giảm đi một phần ba, nên làm con heo nái này vừa đủ bán.

          Chú Xua dở chứng bất thường, quái dị, mắt chú láo liên, gõ sống dao lên đầu heo trắng toát lè nhè:

                   - Vật dưỡng nhơn, ngày nào ăn mà không được. Nghe lời mấy ông thầy chùa ăn chay làm cái gì cho ốm. Ăn thịt heo thì bổ, thì mập, ăn gan bổ gan, ăn óc bổ óc.

          Chú nói nhiều, nói lảm nhảm, trái với bản tính trầm tỉnh của chú, cả xóm chú không làm mất lòng dù đứa con nít.

          Chú dùng cây móc sắt móc hai chân heo treo ngược đầu trên giàn cho ráo nước. Ðầu heo xệ như mặt con quỷ mập, hai mắt ti hí, nhe răng hiểm ác cười, vài giọt máu oan cừu từ miệng nhỏ xuống.

          Heo bị treo nhúc nhích không yên, Chú Xua liếc dao xoàn xoạt trên phiến đá mài. Chú cười khành khạch:

                   - Phú, mổ bụng rồi mà còn nhúc nhích hả?

          Ai đâu nhập vào chú, chú hứng chí hát như trong tuồng hát bội:

                   - Ta là đồ tể Trần Bình, vì chưa gặp thời nên xẻ heo chia thịt đều cho thiên hạ. Gặp thời vận ta là tướng quốc phò Lưu Bang nên nghiệp đế.

                   - Ta là Phàn Khoái rút gươm cắt thịt heo uống rượu, mới là hảo hán!

          Chú hứng chí hát khò khè khúc ca Ðại Phong của Lưu Bang Hán Cao Tổ khi về đất Bái.

                   - Ðại phong khởi hề, vân phi dương. Uy gia hải nội hề, quy cố hương. (Gió lớn nổi lên hề, mây bay ngang. Uy gia khắp nơi hề, trở về làng).

          Chú lại gõ dao như gươm thiêng trên diệm huyết hát:

                   - Wá bò kia, lứ mái cháo! (Tao không sợ, mầy đừng chạy).

                   - Mầy là con heo, ông trời sanh ra mầy cho người ta ăn thịt. Món tam sên có miếng thịt mầy, đừng trách dao tao bén, đừng giận tao.

          Chú vỗ đầu heo, đầu heo lắc lư, mỏ heo hỉnh, hai lổ mũi đỏ máu và sâu hoắm. Chú xách dao bước tới hạ heo xuống để cắt cái thủ, loay hoay thế nào lại đạp nhằm miếng mỡ heo trơn trợt trên mặt nền xi măng. Chú mất thăng bằng té ngửa, tay buông dao, chụp đầu heo gượng lại. Xác heo treo tòn ten bằng hai cái móc sắt rớt sầm xuống nằm trọn trên người chú, đầu heo đập phạch lên mặt chú, nanh heo xỉa trên hàm chú đau điếng. Vì bất ngờ, trọng lượng của heo đập ập lên mình chú, đầu chú bị đập ngã trên nền xi măng.

          ‘Con nít té mau lớn, người lớn té mang bịnh, người già té là chết’.

          Da heo lạnh như thây ma, sàn nhà ẩm ướt nhơn nhớt mỡ, máu heo lông heo lẫn lộn, cộng thêm cái lạnh lúc gần sáng. Chú bị khối thịt heo lạnh lẽo đè mẹp, không có thể xoay sở để lật nó qua một bên. Nằm mê mệt lờ đờ, mất thần khí, chú không còn tàn hơi để cựa quậy. Lúc ấy, vợ chú đang dọn dẹp thớt thịt ngoài chợ cho sạch sẽ (vì ban đêm bầy chó hoang thường ngủ trên thớt) chờ chú đẩy thịt ra.

          Ðứa con chú có lò heo riêng, cách đó mấy căn, hay đâu mà tiếp cứu.

          Hơi đất lạnh ẩm, thấm dần vào cơ thể, muốn rùng mình đuổi hàn khí đi mà không đủ sức.

          Miệng chú lảm nhảm mấp máy. Trong cơn mê, chú thấy một mụ đàn bà xồn xồn, mặt mập trắng bệt, hai bên má mụ, thịt nọng xệ gần tới vai. Hai tai mụ ve vẫy, miệng và mũi dài đỏ hoét hinh hỉnh như đánh hơi, táp phầm phập.

          Mụ lê tấm thân mập ú lù, hai hàng vú thộn thện trên ngực, mụ bước phình phịch tới xáp lại chú, chú có cảm giác như bị ai giữ lại, không thể thối lui. Mụ kê miệng sát lên mặt chú, hà hơi lạnh giá, nước bọt mụ chảy trơn nhớt tanh rình vô miệng chú. Chú ú ớ, kêu cứu. Mụ nhăn hàm răng to lớn cắn cổ chú, cổ họng mụ phát ra tiếng ột ệt tắt nghẻn, âm thanh ma quỷ cô hồn:

                   - Chú đâm cổ mổ họng hai đứa con trai ta, chú thọc huyết ta khi đương thai nghén, chú muốn đem sáu đứa con vô tội, chưa lọt lòng mẹ của ta ra ăn dộng, chú bất nhơn quá mà, ta trả thù chú đâu có oan ức gì?

                                                                             ***

          Chú Xua chết khó khăn quá, nghe tiếng thở hồng hộc ai mà không kinh tởm. Chú Tám Giò cũng có mặt bên giường bịnh lo lắng cho bạn già phút lâm chung. Chú Tám lẵng lặng lấy cái diệm, đổ vô ít nước, cầm con dao thọc huyết hàng ngày để bên cạnh giường người bịnh. Con cháu ai cũng hiểu việc làm của chú, không thể nói ra, phải để chuyện này cho người ngoài làm.

          Chú Tám nghiêm trang cầm dao quậy nước trong diệm, chú ngập ngừng lạc giọng, lưỡi dao lạnh ngắt rùng mình suýt vuột khỏi tay chú, tiếng quậy róc rách, bọt nước đục ngầu nổi bong bóng như máu rồi vỡ tan. Chú vái van:

                   - Cô hồn ơi! nghề nghiệp mà, biết sao cho vẹn? Sinh nghề tử nghiệp! Anh Xua ơi, anh đi thì đi cho yên, đừng làm khổ con cháu. Anh Xua ơi, tiền căn báo hậu, nhản tiền anh thấy chưa?

          Chú Tám cũng già yếu rồi, nợ chú Xua chồng chất, chú xót lòng nghĩ tới chính mình, thở dài, đặt cây dao nằm ngang trên miệng diệm nước hay diệm máu của chú Xua mà cô hồn hiện về đòi cho được.

          Tiếng ú ớ đều hơn, nhỏ dần một lúc lâu rồi tắt hẵn.

          Chú Tám thất thểu bước ra, chú hình như không nghe tiếng khóc sướt mướt quanh đây. Chú thở dài lẩm bẩm một mình:

                   - Y trả hết nợ rồi, gần tới phiên mình.

          Bước về đến nhà, nhìn đống lòng heo nhầy nhụa trên bàn, mấy lá gan heo còn đọng mấy giọt máu tươi. Chú tưởng tượng như núi thịt bên ao rượu của Trụ Vương và Ðắc Kỷ. Mùi lòng heo lúc trước thơm tho, bây giờ bốc mùi tanh ói lợm giọng. Chú khạc nhổ liên hồi, chân tay uể oải hết hăng hái làm việc. Ngày mai phải giao sớm mười cái giò heo đám cưới, ‘thây kệ’, chú ngã mình trên giường lim dim, bản tính chú siêng năng, nhưng hôm ấy tinh thần đã mệt mỏi, cơ thể rã rời, lần đầu tiên chú buông lung, báo hiệu cho sự nãn chí. Gác tay trên trán, chú nhớ Chú Xua, mấy mươi năm gần gũi, bây giờ kẻ ở người đi. Chú Xua đi khó khăn quá, nghĩ tới mình, ‘số phận mà’. Chú nhắm mắt nghỉ giây lát để lấy sức, trong óc chú thấy mình bị một núi lòng heo, cao ngất, những nùi ruột quấn lòng thòng nhểu máu đỏ ao, những sợi lông heo đâm ê lưng. Trên bầu trời xám, những tờ giấy tiền vàng bạc bay chập chờn, chú cố rượt theo chụp, giấy tiền vàng bạc càng bay cao, cao lên mãi, chú đứt hơi té xuống đống lòng nhão nhẹt, chú lún xuống cố cựa quậy thoát ra, càng cựa quậy càng lún sâu tuyệt vọng, hàng ngàn bao tử heo bay lơ lững phình ra tóp vào như ruột xe hơi bị lủng, bơm lên bị xẹp trở lại. Chú Tám cố gượng, chổi dậy, vỗ trán bành bạch, xăm xăm di ra lu nước múc nước rửa mặt, mệt phải chịu, đồ lãnh phải giao đúng hẹn, rồi sau đó ra sao thì ra.

                                                                             ***

          Trước khi bỏ xứ, Chú Tám đi từng lò heo, từng nhà chủ nợ, chú ngay thẳng năn nỉ:

                   - Bà con ơi, tui nghèo quá phải bỏ xứ đi, nợ nần chưa trả nỗi, tôi hứa với bà con, chừng nào khá, tôi trở về xứ trả lại cho bà con. Chú nghẹn ngào:

                   - Bà con cũng biết, tôi không uống giọt rượu, không cờ bạc, chỉ có làm mà không đủ ăn, bà con thấy đó, giới nghiêm từ tám giờ tối hàng đêm thì bán buôn gì được.

          Chủ nợ ‘thấy đó’, cũng mủi lòng, nỡ nào mở miệng trách móc chửi bới như bạn hàng tôm hàng cá. Nhơn tình xóm nầy vậy đó mà, thiếu đủ rồi chan qua chan lại cũng xong. Chú thật thà và hiền lành từ xưa tới giờ.

                                                                             ***

          Mấy năm sau, Chú Tám trở về thật, có ai tin được, những món nợ như gáo nước đổ đi, làm sao hốt lại được. Chủ nợ quên nợ, quên luôn chú, ’bằng như gáo nước tưới hành không tươi’.

          Chú Tám thì khác, lời hứa như đinh đóng cột. Chú về vẫn như xưa, không huy hoàng, mà giữ được trọn vẹn lời hứa xưa, tròn câu ơn nghĩa, chú chắt mót trả đầy đủ nợ, nghèo cho sạch, rách cho thơm.

          Người ta vừa ý lắm, không tâng bốc chú, vì chú nghèo, tâng bốc chú được cái mốc gì.

          Chú về đẩy chiếc xe lòng tới ngả tư chiều đầu tiên sớm hơn, Chệt Xái ngạc nhiên mừng reo, quơ tay nói chuyện liên miên với chú:

                   - Lứ cứ ở đây bán với úa, đừng có bỏ xứ đi, ở đây có cơm ăn cơm, có cháo ăn cháo.

          Chú Tám mừng mừng tủi tủi gặp lại bạn già, nắm tay Chệt Xái , lòng bàn tay và ngón tay Chệt Xái đỏ dầy lạnh ngắt vì ngày ngày bào đập nước đá, cái lạnh của nước đá thấm luôn vô hai bàn tay chú Xái.

          Gia đình Chú Tám vẫn lây lất sống, yên lành như thuở nào nếu không có thằng con đi lính nghĩa quân, lâu lâu anh ta kéo bạn bè về lấy lòng khìa nhậu be bét, quậy chán rồi đi.

          Chú Tám tuổi xấp xỉ sáu mươi, một cở với Chú Xua, mỗi lần đi ngang lò heo Chú Xua, chú Tám thấy nhơ nhớ man mác trong lòng, ngại ngại cho chính mình mà chưa dám nói ra, chú lầm lũi đẩy xe lao chao trên đường đất cát.

                                                                             ***

          Ra giêng, mấy đám cưới đám hỏi liên miên. Ðám cưới nhà nghèo đặt làm giò heo, nhà giàu đặt làm gà vịt.

          Chiều đó, họ giao một xe gà vịt đến cho chú làm, hôm sau giao cho họ để nấu nướng. Ðám cưới chắc phải lớn, con chủ nhà máy xay lúa gã gấp cho con chủ tiệm đề bô la ve nước ngọt ở tỉnh, nghe đồn nó ngấp nghé muốn ôm gói theo thằng bạn đờn ca.

          Những lồng gà vịt lớn nhỏ đủ loại chất đầy nhà, không hăng hái như lúc trước, lần này chú nửa mừng nửa lo. Mừng là thêm món tiền công khá, bà chủ nhà máy tính rộng rải, lo là chú cảm thấy mệt cầm canh từ đầu hôm tới sáng, vừa gà vừa vịt tròm trèm trăm con. Món tiền công dư dã trả tiền thuốc men vừa rồi, món tiền công và tiền cho thêm của bà chủ nhà máy lởn vởn trong đầu, chú linh cảm mình không được hưởng món tiền đó, không biết tại sao, có điều, hiện tại chú phải bắt đầu làm việc ngay, không thể để trễ giây phút nào. Từ đầu hôm phải làm gà vịt tới sáng, sau đó còn khìa lòng bán cho chiều, thêm mấy cái giò bán riêng cho tiệm cơm ngoài chợ. Chú sắp xếp thời giờ, liên tiếp vừa đêm vừa ngày, chú quên sắp thời giờ để ngủ, tưởng mình còn sức trai trẻ mấy mươi năm về trước.

          Chú đẩy xe lòng vô nhà, dọn dẹp cho gọn gàng, bỏ lòng thịt bán dư vô thau đậy cẩn thận để vô tủ sợ chuột và gián, rồi lấy đủ loại dao ra mài cho bén; đâu đó xong xuôi, chú bắt hai chảo nước lên lò, đốt trấu và củi chờ nước sôi. Chú để những cái lồng gà một bên, lồng vịt một bên cho gọn ghẽ, sau đó lấy mấy chồng chén màu gan gà nhỏ cũ kỹ để sẵn dưới đất chỗ chú sắp sửa hành nghề bên cạnh mấy cây dao cắt cổ gà vịt.

          Gần mười giờ đêm mà gà trong lồng rộ lên oang oác phản đối, ở góc nhà vịt thò đầu ra khỏi lồng, lắc đầu nghe ngóng nháy mắt tròn như hai hột cườm trong vắt, ngơ ngác, càm cạp.

          Chúng đoán được số phận sắp chấm dứt khi nhìn và cảm thấy khung cảnh chung quanh, hôm sau, xác thân chúng sẽ nằm trong dĩa, trong tô, trong cù lao than hồng ... trên các bàn tiệc cưới.

          Chú nắm cổ từ con gà kéo ra khỏi lồng đặt nằm trên mặt đất. Chú bẻ quặt tréo cánh gà rồi dùng chân phải đạp lên, chân trái đạp hai chân gà, tay trái nắm mỏ gà kéo cổ lên, ba ngón tay phải nhổ lông cổ cho sạch, cầm con dao ngắn, bề dài độ gang tay kéo một đường trên chỗ cổ đã trụi lông, đúng mạch máu. Gà kêu con cót trong cổ, mắt nháy láo liên, máu phún đúng vô chén nước muối dùng đựng máu để bên cạnh. Chú Tám kiên nhẫn đợi máu chảy ra hết, tay cầm con dao quậy đều tay chén tiết gà. Gà giẫy giụa yếu ớt, mình gà giựt giựt mấy cái rồi yên, máu đã chảy ra hết, Chú Tám dùng tay cầm chén tiết để lên bàn, tay xách cánh gà liệng vô góc nhà. Chú thường nói:

                   - Có người không biết, cắt cổ xong bỏ ra, gà phát chạy ngờ ngờ vì cắt không trúng chỗ.

          Xong con này, tới con khác. Từ lúc bắt gà ra khỏi lồng đến cắt tiết xong, chú làm gọn gàng, các động tác phối hợp cùng lúc đều đặn và chính xác, lúc nhanh, lúc chậm, lúc chờ đợi kiên nhẫn. Vì thế nên nửa đêm, hai bên nhà chú không nghe tiếng gà vịt oang oác nữa, bếp chú chỉ còn tiếng nước sôi trong chảo, bầy gà vịt nằm im lìm một góc. Chú múc những miếng tiết đặc trong chén thả vô chảo nước sôi luộc cho cứng và dai, rồi vớt ra để trong rổ riêng, chén thì chồng lại để trên kệ. Chú sắp mấy thùng gỗ lớn để bên rồi nắm hai chân gà nhúng vào chảo nước sôi, trở qua trở lại, bắt đầu nhổ lông. Nhúng nước sôi cũng phải quen tay, nhúng lâu quá, da gà chín, lúc nhổ da tróc theo lông; không đủ nóng nhổ không sút lông. Tay trái cầm mỏ gà, tay phải vuốt từ đầu xuống tới ức gà sạch lông. Nắm đầu gà, nhúng mình gà vào chảo lần nữa, hai bàn tay vuốt lưng, mình, xuống hai đùi gà, xong mới dùng ngón tay nhổ lông cánh và những sợi lông còn sót lại. Chú Tám có thể nhắm mắt, hay vừa nói chuyện vừa nhổ lông gà mà không cần nhìn gà, ‘nhổ lông chỉ cần hai bàn tay, không cần tới mắt’. Chú từng làm đủ loại gà, gà cồ, gà nòi, gà giò, gà mái dầu, gà nồi, gà chân đen, chân vàng, gà thiến ... Vịt như vịt tàu, vịt hảng, vịt xiêm lai, ngỗng, ngan, thậm chí chú từng làm thịt công, trỉ, gà lôi, các loại chim nhỏ như se sẻ, áo già, mỏ sắt v.v... Cũng gà vịt, nhưng cách nhổ lông khó dễ tùy loại, thường thì làm mỗi con gà ăn công mười đồng, vịt phải mười hai đồng vì vịt phải nhổ lông măng bằng nhíp, lâu hơn gà. Nghề nghiệp biết sao, chú làm ăn công, nhưng thỉnh thoảng lúc cắt cổ vịt, mắt vịt tròn ngây thơ đễ thương quá, chú thấy ngại ngại chùn tay, ý tưởng chỉ thoáng qua, chú phải tiếp tục, lột cho hết vẫy và da trên chân gà vịt.

          Gần hai giờ đêm, gà vịt trắng toát nằm trong mấy cái thùng gỗ, chú đứng dậy rửa tay, chuẩn bị mổ bụng gà vịt, chú lau sạch bàn thớt và sửa soạn loại dao để chặt. Chú đặt gà nằm ngửa, dùng dao chặt giữa ức, rọc xuống cho thẳng hai phần bằng nhau, bẻ gà ra, móc hết ruột gan lòng bỏ vô thùng bên phải chú, gà thì chú nhúng nước lạnh rửa sạch để trong rổ tre cho ráo nước, từ con này sang con khác, gà rồi tới vịt. Không như lúc bị cắt cổ, gà vịt bấy giờ nằm yên cho chú làm việc dễ dàng hơn.

          Sau cùng là việc làm tỉ mỉ cẩn thận. Khó khăn nhứt là mổ mề gà vịt, rứt những miếng mỡ dính trên mề cho sạch, dễ bị đứt tay vì mề nhỏ trơn khó giữ, sớ thịt lại cứng. Ruột gà vịt cạo sạch để riêng, nhỏ ngắn hơn ruột heo, gan gà phải nguyên vẹn không rách, đầu bếp xắt miếng để vô cù lao.

          Thỉnh thoảng được một đùm trứng non màu vàng tươi trong bụng gà mái đẻ, luộc ăn bùi bùi. Trứng non không cần phải giao cho chủ, nhưng chú Tám không dấu lại dù là một nắm mỡ gà, một đùm trứng non, chú chỉ lấy tiền công, đổi bằng mồ hôi nước mắt nhọc nhằn trắng đêm như đêm này.

          Tiếng lao xao trả giá thịt mấy lò heo bên cạnh nhà bắt đầu, Chú Tám cũng sắp sửa xong. Chú đặt từng con gà, con vịt làm xong trên thớt, trước mặt chú là những thau lòng làm sạch, để riêng, tim gà theo tim gà, mề gà theo mề gà ... Chú mổ bụng gà ra, để một trái tim, một lá gan, một cái mề, một xâu ruột vô bụng gà, lấy dây lạt buộc lại cho lòng đừng rớt ra, đầu bếp đám cưới dễ kiểm soát, huyết gà giao riêng, vì để chung sẽ bị bể.

          Chuông nhà thờ bên đồn lính Tây cũ vừa đổ hồi. Người tổng khậu đám cưới tới lấy gà vịt, đếm xong rồi bưng ra xe lôi chở đi, hắn ngoáy đầu lại dặn: ‘Trưa trưa, bà chủ qua đưa tiền’.

          Chú Tám chống tay trên bàn lấy điểm tựa, tay chân nhức nhối, mình mẩy bần thần lạ. Ngán ngẫm nhìn quanh, rồi lặng lẽ hốt lông vịt để vô rổ, gác trên giàn bếp cho khô để bán cho người mua ve chai lông vịt, rổ lông vịt là món tiền bỏ ống của chú. Nền xi măng ướt mem, chú lấy chổi ráng quét soàn soạt lông gà dính trên sàn nhà, đẩy vô một góc, rồi ra giếng múc từng gàu nước dội cho sạch. Chú tới lui chậm chạp thấy rõ, hậu quả của suốt đêm làm việc. Chú trừng trừng nhìn góc nhà, đống lông gà dính máu mỡ và thịt vụn bầy nhầy.

          Cơn gió núi sáng sớm lọt qua khe cửa lá, chú rùng mình khó biết là chú đang bị nỗi lo sợ vu vơ ám ảnh từ ngày trước. Gà vịt giao rồi mà tiền công chưa trả, tiền chưa vô túi, chú chưa thấy yên tâm, mọi khi lấy tiền trước hay ngay sau khi giao, món tiền khá cao chú chờ đợi với chút đỉnh lì xì. Chắc chắn bà chủ nhà máy sẽ trả, lại cho thêm là khác. Vậy mà sao chú cảm thấy chú khó lòng nhận được món tiền này, lạ thiệt. Nhớ tới đống gà vịt vừa giao, dạ dày chú trào lên một dịch vị tanh ói. Không khí âm lãnh bao trùm bếp. Ðã đến giờ qua lò heo lựa lòng, chú thiếu hứng thú vì mỏi mệt. Cả mình mẩy áo quần dính máu mỡ ẩm ướt, lông gà, mạc gà ngứa ngáy, bùn đất từ đầu đến chân nhớp nhúa làm sao ngủ, muốn tắm cho trôi hết chất bẩn mà sợ gáo nước giếng lạnh giá buổi sáng sớm. Suốt đời chưa được nghỉ ngơi ngày nào, dù là ba ngày Tết. Lúc thiên hạ vui chơi giải trí là lúc chú cực khổ nhứt.

          Chú buông mình trên ghế đẩu, tay chân buông thỏng, nhắm mắt thiêm thiếp được chốc lát, tai văng vẳng tiếng cạp cạp oang oác, cọt cọt của loài gia cầm. Tiếng đập cánh phành phạch giẫy giụa vô vọng, lúc đầu ít, nhỏ, sau rầm rộ hơn, lớn dần vang dậy.

          Xác gà vịt trắng xác nằm ngổn ngang trên bàn loi ngoi cựa quậy đứng dậy. Bầy vịt mọc lông trở lại bay tán loạn kêu cạp cạp vang trời. Bầy gà giương cổ gáy the thé oán hờn. Hàng hàng lớp lớp gà mỏ đỏ máu nhọn hoắc cứng như sắt bay ập lại mổ mắt chú, bầy vịt rỉa nhức nhối thịt xương chú. Chú thấy mình bơ vơ trong thế giới âm u lạnh lẽo, hai tay chú quơ quào tìm cách chống đỡ, chân cố bước chập choạng thối lui, chú cố lấy hơi thở. Bầy gà vịt biến thành hàng vạn kên kên đầu sói quái đãn, đầu ngúc ngắc, rồi quạ đen tinh quái bay tới mổ mắt chú, bụng chú tuôn ra đùm ruột già nhơn nhớt tanh tanh. Bầy kên kên giành nhau những khúc ruột chú, bay lởn vởn, kêu chí chóe. Chú bay phất phơ trong không gian lạnh buốt, giành chùm tim phổi với bầy kên kên quà quạ. Chú càng bay cao, bầy kên kên tha ruột càng bay xa. Lạnh quá, chú muốn quay trở về, nhưng ở trạng thái bồng bềnh không chỗ tựa, chú vô vọng tìm đường về, chú lạc mất đường về.

          Chú há miệng, mùi trà gừng trôi xuống cổ, hình như có ai xoa bóp và cạo sồn sột trên lưng chú, chú nghe tiếng khóc kêu gào trong thế giới mê mờ, gương mặt vợ con chú thấp thoáng rồi tan đi. Nhưng chú thấy rõ lắm, Chú Xua lãng đãng gần xa, cổ Chú Xua quấn một nùi ruột heo lủng lẳng, đầu đội cái đầu heo nọng lắc lư, nhăn răng trắng nhởn cười hềnh hệch, vừa đưa tay ngoắc.

          Người ta đứng cạnh giường chú nghe chú nghèn nghẹn kéo từng hơi thở, mắt chèm nhèm nhắm nghiền, nước mắt tuôn ròng ròng. Chú cong mình, nghiến răng trèo trẹo, ú ớ:

                   - Tội nghiệp ... Tội nghiệp tui! Ai ... người ta ... ai ăn ngon, bắt tui cắt ... cổ, tại tui nghèo ...

                                                                             ***

          Chệt Xái ngồi ủ rủ im lìm trên ghế sau xe nước đá, ngậm miệng nuốt nước bọt khi đám ma Chú Tám Giò đi qua. Chệt Xái nhớ chú Tám, dù chưa qua lại thân đến độ phải đi đưa đám ma chú. Chệt Xái nhớ Chú Tám, cả hai làm ăn lương thiện, lấy công làm lời, cả hai nương tựa nhờ vả nhau sống, một người nằm xuống, người còn lại cũng đi xuống, ai uống la ve mà thiếu món bao tử khìa?

          Ðêm cúp điện, trăng lu, sắp mưa, Chệt Xái buồn bả đẩy lọc cọc xe nước đá về, ánh trăng vàng vọt, bóng Chệt Xái ngã dài trên đường đá gập ghình. Chệt Xái thấy bóng dáng gầy guộc của Chú Tám Giò khòm lưng lủi thủi đẩy xe lòng thịt khìa đi trước mặt mình. Chệt thấy thương Chú Tám vô hạn, mất Chú Tám, chệt bị mất mát quá nhiều, ngoài lợi tức còn tình cảm. Hình ảnh Chú Tám thái dĩa lòng để trên bàn cho khách, khách kêu chai le ve. Khách đứng dậy, Chú Tám thâu tiền dĩa lòng, Chệt Xái thâu tiền la ve.Càng nhiều dĩa lòng thì càng nhiều la ve.

          Hôm nào mưa vắng khách, cả hai cùng chung niềm lo âu, cùng cầu mong mưa tạnh, cùng xây mặt ra đường, cùng mời mọc người qua kẻ lại.

          Chệt Xái ngồi bơ phờ nhìn đám mây đen cuồn cuộn, xoa hai bàn tay tê cóng vì cả đời chỉ bào và đập nước đá, lòng bàn tay mất cả cảm giác. Hết hy vọng, chệt đành đứng dậy dọn dẹp, xếp ghế rồi đẩy xe về, vừa đi vừa chép miệng an phận:

                   - Ông trời hổng thương thì mình đi về ngủ cho khỏe cái thân.

          Ðêm đó, Chệt Xái nằm gác tay lên trán, mưa dập vùi mái lá, vẩn vơ thấy nhớ Chú Tám Giò. Thấy khô cổ lạt miệng, chệt chổi dậy uống một gáo nước lạnh cho mát cổ. Cơn gió bên ngoài phần phật thổi bung cánh cửa sổ lá, chệt chóng mặt ớn lạnh, ngả quay lên giường trùm mền ngủ. Cả người Chệt Xái run bần bật, cái lạnh từ trong ra ngoài, hàm răng đánh lách cách, mền không đủ ấm, vì Chệt Xái đã biến thành cây nước đá ủ trấu tan dần. Quá sức chịu đựng vì bị cảm hàn, Chệt Xái thét lên:

                   - Phú, chết theo thằng Tám Giò cho có bạn.

CHÚ THÍCH:

-         cạo heo: làm thịt heo, mổ heo.

-         đúng trân: là thật đúng.

-         bán tháo: bán gấp giá rẻ.

-         mạc gà: loại bọ nhỏ như bụi phấn đeo theo gà để hút máu.

-         hàm nàm: heo con trong bụng mẹ khi mổ, dùng nấu thuốc bắc ăn rất bổ.

-         thịt bệu: thịt mềm quá.

-         thớt thịt: gian hàng bán thịt.

-         chảo đụn: loại chảo sâu, lòng lớn.

-         dao yếm: dao to bản để cắt miếng thịt lớn.

-         cái thủ: cái đầu heo.

-         liếc dao: mài sơ qua vài cái.

-         mua mão: mua tính không cần cân lượng nhiều ít.

-         phồng mỡ, phồng cát: dùng mỡ hay cát làm da heo phồng lên để nấu canh.

-         mỡ sa: mỡ chùm trong bụng heo.

-         mỡ thịt: mỡ dính luôn trong thịt.

-         bán nới: bán rẻ hơn.

-         cân giát: cân già.

-         mở hàng: lần đầu mua hay bán buổi sáng.

-         đường có chỉ: khi thắng đường làm nước màu, người ta dùng đủa quậy đến khi bắt đường lên giống như sợi chỉ.

-         tiểu lư: cái vá xào.

-         phá lấu: khìa.

-         tổng khậu: đầu bếp chuyên nghiệp.

-         bổi nhậu: mồi hay món để nhậu.

-         chuột xạ: chuột có mùi, mỏ dài.

-         tam sên: một miếng thịt luộc, một con tôm, một cái trứng luộc để cúng.

-         ăn dộng: ăn, tiếng nói thô lỗ.

-         giấy tiền vàng bạc: vàng mả.

-         xấp xỉ: vào khoảng.

Darra - Australia - 1990